Rối loạn tiền đình là hội chứng rất phổ biến hiện nay, hội chứng này có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như chấn thương hay đột quỵ... nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

1. Rối loạn tiền đình (RLTĐ) là gì?

Rối loạn tiền đình (RLTĐ) là tình trạng dây thần kinh tiền đình trong tai bị rối loạn ảnh hưởng đến quá trình truyền dẫn, tiếp nhận thông tin do tắc nghẽn dây thần kinh số 8 - động mạch nuôi dưỡng não ở khu vực tai trong và não bộ. Sự tắc nghẽn có thể phát sinh từ việc các dây thần kinh này bị tổn thương trực tiếp hoặc những khu vực liên quan đến chúng bị tổn thương.   Tiền đình chính là một bộ phận thuộc hệ thần kinh, nó nằm ở phía sau ốc tai bên trái. Với cơ chế bình thường, tiền đình có vai trò quan trọng trong việc giúp cơ thể giữ thăng bằng, duy trì được các tư thế. Bộ phận này cũng có ảnh hưởng đến sự phối  hợp  các  cử  động  của  cơ thể trong hoạt động thường ngày. Khi rối loạn tiền đình xảy ra, cơ chế này bị ảnh hưởng và gây ra các cơn đau đầu, chóng mặt, ù tai.

2. Triệu chứng Rối loạn tiền đình

Dấu hiệu rối loạn tiền đình chung sẽ bao gồm chóng mặt đột ngột, có cảm giác quay cuồng, lắc lư khó chịu. Cân bằng khó khăn, buồn nôn, thậm chí nôn mửa, khó tập trung. Tùy thuộc vào loại rối loạn tiền đình mắc phải sẽ có thêm một số dấu hiệu khác biệt. Cụ thể như sau: RLTĐ ngoại biên:

• Chóng mặt diễn ra ngắn quãng nhưng mức độ nặng nề hơn, đặc biệt rõ rệt khi thay đổi tư thế như đứng lên, ngồi xuống hoặc sau khi ngủ dậy.
• Cơ thể bị mất thăng bằng, đứng không vững.
• Nhãn cầu bị co giật theo chiều ngang hoặc xoay.
• Giảm thính lực, ù tai, điếc hoặc nghe tiếng tương tự như ve kêu trong tai, rõ hơn khi về đêm.
• Mất ngủ, thiếu tập trung và thường cảm thấy mệt mỏi.
• Một số trường hợp có thể bị hạ huyết áp.

RLTĐ trung ương:

• Chóng mặt diễn ra thường xuyên nhưng mức độ nhẹ hơn.
• Cầu nhãn bị giật theo chiều dọc.
• Khó đi thẳng, dáng đi theo hình ziczac giống người bị say rượu.
• Giọng nói có thể bị thay đổi và phát ra một số âm thanh tương tự như âm “Ô”.
• Để xác định chính xác hơn tình trạng rối loạn tiền đình, bác sĩ có thể sẽ cần thực hiện một số kiểm tra cần thiết. Ví dụ như:
• Khám lâm sàng dựa vào các dấu hiệu trên.
• Kiểm tra bằng xét nghiệm xoay vòng: Đánh giá về mức độ hoạt động của tai, mắt.
• Kiểm tra vùng da quanh mắt bằng điện cực để đo chuyển động của mắt, tìm kiếm các dấu hiệu của rối loạn tiền đình.
• Xét nghiệm âm ốc tai để kiểm tra về các tế bào lông trong tai.

Chụp cộng hưởng MRI: Kiểm tra hình ảnh cắt ngang của các mô, từ đó phát hiện xem có mô mềm nào liên quan gây ra đau đầu, chóng mặt hay không. 3. Nguyên nhân gây Rối loạn tiền đình Rối loạn cơ quan tiền đình ngoại biên do các nguyên nhân: chóng mặt tư thế kịch phát lành tính, viêm thần kinh tiền đình, viêm tiền đình, bệnh Ménière, viêm mê nhĩ, rò ngoại dịch, u dây thần kinh 8, dị vật ống tai ngoài, viêm tai giữa cấp; Rối loạn chuyển hóa bao gồm: suy giáp, tiểu đường, tăng ure huyết… Nguyên nhân gây ra hội chứng tiền đình trung ương thường gặp nhất là migraine, nhiễm trùng não, xuất huyết não, nhồi máu não, chấn thương, u não, xơ cứng rải rác. Ngoài ra, một số nguyên nhân khác gây rối loạn tiền đình bao gồm:

• Tuổi tác: phần lớn những người ở độ tuổi từ 40 trở lên có nguy cơ mắc hội chứng rối loạn tiền đình cao hơn những người trẻ do suy giảm chức năng của 1 số cơ quan. Theo số liệu thống kê, cứ trung bình 100 người từ 40 tuổi trở lên thì có 35 người mắc bệnh lý tiền đình.
• Mất máu quá nhiều: những người bị mất máu do chấn thương, người mắc bệnh nào khó khiến cơ thể thường xuyên nôn ra máu, đi ngoài ra máu, phụ nữ sau sinh… là đối tượng có nguy cơ rối loạn tiền đình cao.
• Căng thẳng
• Dùng quá nhiều chất kích thích như rượu, bia…
• Phụ nữ mang thai: Trong 3 tháng đầu, cơ thể của phụ nữ khi mang thai sẽ có nhiều sự thay đổi. Nếu không được cung cấp đủ dưỡng chất ở giai đoạn này, phụ nữ mang thai sẽ có nguy cơ bị chóng mặt và dẫn đến hội chứng rối loạn tiền đình cao hơn.

4 . Chẩn đoán Rối loạn tiền đình

* KHÁM LÂM SÀNG     Tình trạng bệnh có thể được chẩn đoán ban đầu dựa vào các dấu hiệu sau:

• Chóng mặt: cảm giác đồ vật xung quanh quay tròn và thường kèm theo các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật như buồn nôn, vã mồ hôi, cảm giác sợ ngã, đặc biệt khó chịu.
• Mất thăng bằng: Mức độ có thể rất mãnh liệt khiến bệnh nhân không thể đứng được thường gặp trong giai đoạn đầu của hội chứng tiền đình ngoại biên hoặc có thể ở mức độ vừa phải được phát hiện thông qua các nghiệm pháp khám như: dấu hiệu Romberg, bước đi hình sao…
• Rung giật nhãn cầu: Là một vận động tự động của cả hai nhãn cầu, đặc trưng bởi sự xuất hiện liên tục có nhịp, khá đều đặn và sự liên tục thay đổi hướng của sự chuyển động xen kẽ nhau…

* XÉT NGHIỆM -  Xét nghiệm điện và sử dụng các điện cực nhỏ đặt lên vùng da xung quanh mắt, nhằm đo chuyển động của mắt để đánh giá các dấu hiệu của rối loạn chức năng tiền đình hay các vấn đề về thần kinh. -  Xét nghiệm xoay vòng để đánh giá sự hoạt động của mắt và tai. Xét nghiệm sử dụng kính video hoặc các điện cực để theo dõi chuyển động của mắt. -  Xét nghiệm âm ốc tai cung cấp thông tin về các tế bào lông trong ốc tai, bằng cách đo sự đáp ứng của các tế bào tóc với các cú nhấp được tạo ra bởi một loa nhỏ chèn vào trong ống tai - Chụp cộng hưởng MRI sử dụng từ trường và sóng radio để tạo ra hình ảnh cắt ngang các mô cơ thể được quét. MRI não có thể phát hiện các khối u, đột quỵ và sự bất thường về mô mềm khác mà có thể gây chóng mặt hoặc ngất.

5. Rối loạn tiền đình có nguy hiểm không?

* Trầm cảm: Khi các triệu chứng của rối loạn tiền đình tái phát nhiều lần, cuộc sống hàng ngày của người mắc sẽ trở nên khó khăn hơn. Từ đó họ rất dễ chán nản, mệt mỏi dẫn đến các vấn đề về tinh thần như lo âu, trầm cảm. * Dễ bị té ngã: Đây là hệ quả dễ gặp phải khi bị rối loạn tiền đình. Những cơn đau đầu, chóng mặt có thể xuất hiện đột ngột và khiến người bệnh không thể tỉnh táo, cũng như đủ khả năng giữ thăng bằng. Từ đó dễ té ngã và chấn thương, đặc biệt nguy hiểm nếu đang tham gia giao thông, làm các công việc ở trên cao,… * Nguy cơ đột quỵ, tai biến : Đây là một trong những biến chứng nguy hiểm của rối loạn tiền đình. Bệnh lý này khiến cho các mạch máu trong não bộ bị ảnh hưởng và làm tăng nguy cơ đột quỵ, tai biến trong tương lai. 6. Phương pháp điều trị Rối loạn tiền đình Điều trị không đúng cách hay dùng thuốc trị không đúng bệnh sẽ gây lãng phí tiền bạc, công sức, thời gian trong khi tình trạng bệnh có thể trở nên nặng hơn và dẫn đến nhiều biến chứng khó lường. Điều trị bao gồm: điều trị nguyên nhân gây ra rối loạn tiền đình, điều trị triệu chứng chóng mặt và nôn, điều trị phục hồi chức năng tiền đình.

• Phục hồi chức năng: Các bài tập rèn luyện não bộ, kích thích sự vận động, nhạy bén của hệ thống tiền đình có hiệu quả rất lớn trong phục hồi chức năng cho bộ phần đầu, cơ thể, thị giác.
• Tập luyện thể thao: Tập luyện ở mức độ phù hợp với tình trạng sức khỏe sẽ giúp người bệnh tăng cường sức khỏe, và hỗ trợ phục hồi hệ thống tiền đình một cách nhanh chóng.
• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh: Đây được coi là “chìa khóa vàng” trong việc cải thiện sức khỏe đáng kể cho người bệnh và hạn chế các triệu chứng.
• Sử dụng thuốc kê toa: Tùy thuộc vào tình trạng bệnh lý của mỗi người, bác sĩ sẽ đưa ra phương án phù hợp về thời gian, liều lượng dùng thuốc.
• Nghiệm pháp tái định vị sỏi tai (Epley maneuver) trong điều trị chóng mặt tư thế kịch phát lành tính: phương pháp này thường được các bác sĩ chuyên môn thực hiện bằng các thao tác di chuyển đầu của người bệnh vào các tư thế nhất định nhằm “tái định vị” các tinh thể bị lạc chỗ trong tai.
• Phẫu thuật: Khi thuốc và các liệu pháp khác không mang lại hiệu quả điều trị, người bệnh cần phải tiến hành phẫu thuật. Phụ thuộc vào nguyên nhân gây rối loạn tiền đình mà các bác sĩ sẽ chọn phương pháp phẫu thuật phù hợp nhằm phục hồi chức năng của tai trong.

  Ngoài ra có các phương pháp phục hồi dành cho người rối loạn tiền đình đơn thuần :

• Tập các bài tập phục hồi chức năng tiền đinh. Các bài tập này được sẽ giúp tăng cường hoạt động phối hợp các bộ phận của cơ thể, giúp não nhận biết tín hiệu và xử lý các tín hiệu từ tiền đình thông suốt, nhịp nhàng hơn.
• Tập thể dục đều đặn: tập thể dục giúp tăng cường sức khỏe, tăng cường lưu thông khí huyết, giúp quá trình tuần hoàn máu não ổn định hơn. Đồng thời giảm bớt áp lực, căng thẳng cho người bệnh.
• Cân bằng giữa làm việc và nghỉ ngơi
• Có chế độ ăn uống hợp lý: Ăn đầy đủ các nhóm chất, cung cấp đủ năng lượng cho cơ thể. Ăn nhiều rau, củ, quả; hạn chế các đồ ăn chiên xào, đồ ăn nhiều dầu mỡ...

7. Cách phòng tránh và chăm sóc bệnh nhân Rối loạn tiền đình

Rối loạn chức năng tiền đình là căn bệnh phổ biến, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể phòng tránh bằng những cách đơn giản sau:

• Luyện tập thể dục đều đặn và hợp lý
• Giảm căng thẳng lo lắng
• Tránh đọc sách báo khi ngồi ô tô nên ngồi hoặc nằm ngay xuống khi thấy chóng mặt
• Uống đủ nước mỗi ngày
• Hạn chế sử dụng chất kích thích như bia, rượu, thuốc lá…
• Đối với những người bị rối loạn tiền đình, cần thận trọng khi hoạt động vùng đầu cổ.
• Không nên quay cổ đột ngột hoặc thay đổi tư thế đứng lên ngồi xuống quá nhanh
• Khi có dấu hiệu của bệnh, nên đi khám chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Có chế độ ăn uống hợp lý: Ăn đầy đủ các nhóm chất, cung cấp đủ năng lượng cho cơ thể. Ăn nhiều rau, củ, quả; hạn chế các đồ ăn chiên xào, đồ ăn nhiều dầu mỡ...

• Nên có chế độ dinh dưỡng hợp lý và tốt cho hệ tim mạch, não như ăn nhiều rau xanh, cá, hạn chế mỡ động vật. Bổ sung đủ nước hàng ngày
• Mỗi ngày người bệnh nên uống khoảng 1,5 – 2 lít nước để cơ thể được cung cấp đủ nước cho các quá trình trao đổi chất và các hoạt động của cơ thể được diễn ra hiệu quả. Đồng thời cũng có thể cho người bệnh uống thêm các loại nước ép hoa quả, sinh tố.